سیستم مدیریت محیط زیست بر مبنای استاندارد ISO 14001:2019

سیستم مدیریت محیط زیست ایزو ۱۴۰۰۱

دستیابی به تعادل مابین محیط زیست، جامعه و اقتصاد به منظور برآورده کردن نیازهای جاری بدون به خطـر انداختن توانایی نسل های آینده در برآورده کردن نیازهایشان، ضروری در نظرگرفته می شود. توسـعه پایـدار به عنوان یک هدف از طریق ایجاد تعادل در این سه رکن^۲ پایداری به دست می آید.

افزایش تصویب قوانین سختگیرانه، فشارهای رو به رشد بر محیط زیست در اثر آلودگی، استفاده ناکارآمد از منابع، مدیریت نامناسب پسماند، تغییر اقلیم، تخریب بوم-سازگانها  و از دست دادن تنوع زیستی انتظارات جامعه را برای توسعه پایدار، شفافیت و مسئولیت پذیری متحول کرده است.

این موضوع منجر به هدایت سازمانها در پذیرش رویکردی نظام مند نسبت بـه مـدیریت زیسـت محیطـی از طریق استقرار سیستم های مدیریت زیست محیطی ISO 14001 با هدف کمک به رکن زیست محیطـی از ارکـان پایـداری شده است.

هدف سیستم مدیریت محیط زیست ایزو ۱۴۰۰۱

هدف  استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ فراهم کردن چارچوبی است تا سازمانها از محیط زیسـت حفاظـت کننـد و نسـبت بـه تغییرات شرایط زیست محیطی در تعادل با نیازهای اجتماعی- اقتصادی واکنش نشان دهند. این اسـتاندارد الزاماتی را برای سازمان مشخص می کند تا بتواند به دستاوردهای مورد نظری کـه بـرای سیسـتم مـدیریت زیست محیطی خود تعیین نموده، دست یابد.

یک رویکرد نظام مند در مدیریت زیست محیطی می تواند به مدیریت رده بالا اطلاعاتی برای بـه وجـود آوردن موفقیت در درازمدت ارایه کند و گزینه هایی برای کمک به توسعه پایدار را از راههای زیر ایجاد نماید:

الف- حفاظت از محیط زیست از طریق پیشگیری یا کاهش پیامدهای زیست محیطی زیان آور

ب- کاهش اثرات زیان آور بالقوه شرایط زیست محیطی بر سازمان؛

پ- کمک به سازمان در برآورده کردن الزامات تعهدی؛

ت-ارتقای عملکرد زیست محیطی؛

ث- کنترل یا تأثیر بر روش طراحی، تولید، توزیع، مصرف و دفع محصولات و خدمات سازمان بـا اسـتفاده از دیدگاه چرخه حیات که می تواند از انتقال ناخواسته پیامدهای زیست محیطی به مرحلـه دیگـری از چرخـه حیات، جلوگیری نماید؛

ج- دستیابی به منافع مالی و عملیاتی که می تواند ناشی از اجرای جایگزین های همسو با محیط زیست جهت تقویت موقعیت سازمان در بازار باشد؛

چ- تبادل اطلاعات زیست محیطی با طرفهای ذینفع مرتبط.

این استاندارد، همانند سایر استانداردها، قصد ندارد الزامات قانونی متعلق به یک سازمان را افزایش یـا تغییـر دهد.

موفقیت اجرای سیستم مدیریت زیست محیطی ایزو ۱۴۰۰۱ در یک سازمان

موفقیت یک سیستم مدیریت زیست محیطی به تعهد تمـامی سـطوح و بخـش‌هـای سـازمان تحـت هـدایت مدیریت رده بالا، بستگی دارد. سازمان‌ها می‌توانند از فرصت‌ها بیشترین بهره را ببرند تا از پیامدهای زیست‌محیطی زیان‌آور، پیشگیری کرده یا آنها را کاهش داده و پیامـدهای زیسـت محیطـی سـودمند، بـه خصـوص آنهایی را که تبعات راهبردی و رقابتی دارند، ارتقا دهند. مدیریت رده بالا می‌تواند به طور موثری ریسک ها و فرصت‌های خود را از طریق یکپارچه کردن مدیریت زیست محیطی با فرایندهای کسب و کار، جهت‌گیری و تصمیم‌گیری راهبردی سازمان، همسو کردن آنها با سایر اولویت های کسب و کار و ادغام حاکمیت زیسـت‌محیطی با سیستم مدیریت جامع سازمانی، مورد بررسی قرار دهد. اثبات اجرای موفقیت آمیز ایـن اسـتاندارد می‌تواند برای اطمینان دادن به طرف های ذینفع نسبت به ایـنکـه یـک سیسـتم مـدیریت زیسـت محیطـی اثربخش برقرار شده است، مورد استفاده قرار گیرد.

با این وجود، پذیرش این استاندارد به تنهایی ضامن دستاوردهای زیسـت محیطـی بهینـه نخواهـد بـود. بـه-کارگیری این استاندارد می‌تواند از یک سازمان به سازمان دیگر بسته به محیط کسب و کار سازمان متفاوت باشد. دو سازمان می‌توانند فعالیت های مشابه انجام دهند، اما دارای تفاوت‌هایی در الزامات تعهدی، تعهـدات درخط مشی زیست محیطی خود، فناوری‌های زیست محیطی و اهداف عملکردی زیست محیطی باشند، با ایـن وجود هر دو می‌توانند با الزامات این استاندارد مطابقت داشته باشند.

سطح جزییات و پیچیدگی سیستم مدیریت زیست محیطی بسته به محیط کسب و کار، دامنه کاربرد سیستم مدیریت زیست محیطـی آن، الزامـات تعهـدی آن، ماهیـت فعالیـت هـا، محصـولات و خـدمات آن، از جملـه جنبه های زیست‌محیطی و پیامدهای زیست محیطی همراه، متفاوت خواهد بود.

اساس رویکردی که تضمین کننده یک سیستم مدیریت زیست محیطی است، بر مفهوم «طـرح‌ریـزی-اجـرا-بررسی-اقدام(PDCA) » بنا شده است. الگوی PDCA یک فرایند تکرار شونده را ارائه می‌کند که سازمان‌هـا از آن برای دستیابی به بهبود مداوم استفاده می‌کنند . الگوی PDCA می‌تواند برای یـک سیسـتم مـدیریت زیست محیطی و هر عنصر منحصر به فرد آن، به کار رود.

این الگو را می‌توان به طور خلاصه به شرح زیر توصیف نمود:

مندرجات استاندارد

این استاندارد با الزامات سازمان بین‌المللی استاندارد، برای استانداردهای سیستم مدیریت استاندارد مطابقت دارد. این الزامات شامل ساختاری درسطح بالا، متن اصلی مشابه و اصطلاحات مشـترک همـراه بـا تعـاریف اصلی، به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا کاربرانی که چندین استاندارد سیستم مدیریتی را استقرار می‌دهند، از آن بهره‌مند شوند.

این استاندارد الزامات خاص سایر سیستم های مدیریت مانند استانداردهای کیفیت، بهداشت و ایمنی حرفه‌ای، انرژی یا مدیریت مالی راشامل نمی‌شود. به هر حال این استاندارد یک سازمان را قادر می‌سازد تا رویکرد مشترک و تفکر مبتنی بر ریسک را برای یکپارچه سازی سیستم مدیریت زیست محیطی خود با الزامات سایر سیست‌مهای مدیریتی، به کار گیرد.

این استاندارد شامل الزاماتی است که برای ارزیابی انطباق به کار گرفته می‌شود. سازمانی که مایل است انطباق خود را با این استاندارد به اثبات برساند، می تواند از طریق موارد زیر اقدام نماید:

الف- انجام خود ارزشیابی و خود اظهاری، یا

ب- درخواست تأیید مطابقت خود توسط طرف‌های ذینفع نسبت به سازمان مانند مشتریان، یا

پ- درخواست تأیید خوداظهاری سازمان توسط یک طرف برون‌سازمانی، یا

ت- صدور گواهینامه/ثبت سیستم مدیریت زیست محیطی خود توسط یک سازمان بیرونی.

در این استاندارد، اشکال فعل‌ها با معانی زیر به کار می‌رود:

الف- «باید» بیانگر الزام است؛

ب- «بهتر است» بیانگر توصیه است؛

پ- «ممکن است» بیانگر اجازه است؛

ت- «می‌تواند» بیانگر امکان داشتن یا توانایی است.

اطلاعاتی که تحت عنوان «یادآوری» داده شده است، با هدف کمک به درک یا به کارگیری این مدرک است.

«یادآوریهای» استفاده شده در بند ۳ اطلاعات افزونه هستند که داده‌های اصطلاحات را تکمیل می‌کند و می‌تواند شامل مقررات مرتبط با به کارگیری یک اصطلاح باشد.

این استاندارد الزامات خاص سایر سیستم‌های مدیریت مانند استانداردهای کیفیت، بهداشت و ایمنی حرفهای، انرژی یا مدیریت مالی راشامل نمی‌شود.

به هر حال این استاندارد یک سازمان را قادر می سازد تا رویکرد مشترک و تفکر مبتنی بر ریسک را برای یکپارچه سازی سیستم مدیریت زیست محیطی خود با الزامات سایر سیستم‌های مدیریتی، به کارگیرد.

این استاندارد شامل الزاماتی است که برای ارزیابی انطباق به کار گرفته می‌شود. سازمانی که مایل است انطباق خود را با این استاندارد به اثبات برساند، می تواند از طریق موارد زیر اقدام نماید:

الف- انجام خود ارزشیابی و خود اظهاری، یا

ب- درخواست تأیید مطابقت خود توسط طرف های ذینفع نسبت به سازمان مانند مشتریان، یا

پ- درخواست تأیید خود اظهاری سازمان توسط یک طرف برون سازمانی، یا ت- صدور گواهینامه/ثبت سیستم مدیریت زیست محیطی خود توسط یک سازمان بیرونی.

در این استاندارد، اشکال فعل ها با معانی زیر به کار می رود:

الف- «باید» بیانگر الزام است؛

ب- «بهتر است» بیانگر توصیه است؛

پ- «ممکن است» بیانگر اجازه است؛

ت- «میتواند» بیانگر امکان داشتن یا توانایی است.

اطلاعاتی که تحت عنوان «یادآوری» داده شده است، با هدف کمک به درک یا به کارگیری این مدرک است. «یادآوری‌های» استفاده شده در بند ۳ اطلاعات افزونه هستند که داده‌های اصطلاحات را تکمیل می‌کند و می‌تواند شامل مقررات مرتبط با به کارگیری یک اصطلاح باشد.

دانلود فایل پی‌دی‌اف (PDF) الزامات سیستم مدیریت زیست محیطی بر مبنای استاندارد ISO 14001:2019

دانلود فایل ورد (Word) الزامات سیستم مدیریت زیست محیطی بر مبنای استاندارد ISO 14001:2019

گروه پژوهشی صنعتی تسکو (ارائه دهنده خدمات مشاوره صنعتی، فنی مهندسی) آماده ارائه خدمات مشاوره در خصوص استقرار سیستم مدیریت محیط زیست ISO 14001 در سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌باشد.

جهت مشاهده انواع روش‌های اجرایی، دستورالعمل‌ها و فرم‌های سیستم مدیریتی به وب‌سایت تسکوشاپ مراجعه نمایید.